Hướng dẫn cách làm sâm bố chính ngâm rượu

Sâm bố chính là vị thuốc vàng cho sức khoẻ người Việt, được phát hiện lần đầu tiên tại huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình. Một trong những cách phổ biến mà người Việt hay dùng là sâm bố chính ngâm rượu. Bởi nó là loại dược liệu quý và là một vị thuốc nam được dùng để điều trị nhiều loại bệnh, chẳng hạn như cải thiện sức khỏe và chữa suy nhược cơ thể từ xa xưa.

Dược thảo Mailands sẽ hướng dẫn bạn đầy đủ các bước ngâm rượu sâm bố chính tươi để bạn dễ dàng làm được tại nhà.

Tổng quan về Sâm bố chính

• Tên Tiếng Việt: Sâm thổ hào, Sâm báo, Nhân sâm Phú Yên.
• Tên khoa học: Abelmoschus sagittifolius (Kurz) Merr.
• Tên khác: Hibiscus sagittifolius Kurz, Hibiscus abelmoschus L.
• Họ: Bông (Malvaceae) hoặc Cẩm Quỳ hay Dâm Bụt

Đặc điểm của sâm bố chính ngâm rượu

• Cây sâm bố chính là cây thảo sống dai, cao khoảng 1 m, thường mọc đứng yếu ớt hoặc dựa vào các cây xung quanh để phát triển.
• Sâm bố chính ra hoa màu hồng hay đỏ, phớt vàng, có 5 cánh, thường mọc đơn độc ở kẽ lá. Đường kính của hoa có thể lên tới 8 cm, cuống hoa có lông cứng và hơi phình đầu, dài từ 5 – 8 cm.
• Quả sâm bố chính hình trứng nhọn, nứt thành 5 mảnh vỏ khi chín. Mặt trong và ngoài quả đều có lông. Khi còn non có màu xanh và chuyển dần sang màu nâu khi chín.
• Bên trong quả có nhiều hạt nhỏ màu nâu, hình thận, có những đường vân rất sít nhau thành những gợn hay ụ màu vàng trên mặt.
• Rễ cây có màu trắng hoặc vàng nhạt, đường kính rễ khoảng từ 1.5 – 2 cm, nó có hình người trông rất giống nhân sâm. Có lẽ đây chính là nguyên nhân loại thảo dược này được đặt tên là “sâm”.

Nguồn gốc và phân bố

Sâm bố chính có nguồn gốc từ Việt Nam, lần đầu tiên được phát hiện tại huyện Bố Trạch , tỉnh Quảng Bình. Hiện nay, nó có thể mọc hoang hoặc được trồng ở nhiều nơi như Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Hoà Bình và ở các tỉnh Nam Trung Bộ, khu vực Tây Nguyên như Phú Yên, Gia Lai, Bình Định hay những nơi có điều kiện thổ nhưỡng, khí hậu lý tưởng cho sự phát triển của nó.

Thành phần

Thành phần hoá học của cây sâm bố chính gồm có:

• Phytosterol.
• Coumarin.
• Acid béo.
• Acid hữu cơ.
• Đường.
• Hợp chất uronic.
• Lipid có hàm lượng là 3,96% (myristic, acid palmitic, acid stearic, acid oleic, acid linoleic, acid linolenic).
• Protein toàn phần có hàm lượng là 0,23 g.
• Các acid amin gồm 11 chất trong đó có: histidine, argusin, threonine, alanine, prolin, tyrosin, valin.
• Tinh bột có hàm lượng là 15,14%.
• Chất nhầy có hàm lượng là 18,92%.
• Ngoài ra, rễ sâm bố chính còn chứa nhiều loại khoáng chất như: canxi, magie, natri, sắt, mangan, đồng, photpho, nhôm, zirconi, v.v.

Rễ của cây sâm bố chính là bộ phận được sử dụng làm dược liệu chính. Theo các nhà khoa học, rễ cây sâm bố chính chứa tinh bột và chất nhầy, chiếm tới 35-40%. Sau đó, vào năm 2001, PGS. TS Trần Công Luận và các cộng sự đã công bố các thành phần hoá học cụ thể có trong rễ cây sâm bố chính trồng ở Bạc Liêu.

Thường thì rễ sâm bố chính được thu hái vào mùa đông. Có 2 cách sơ chế cơ bản:

• Rễ tươi: Rễ sau khi đào về được rửa sạch để loại bỏ đất bám, sau đó cắt bỏ hết rễ con và ngâm trong nước vo gạo qua một đêm. Sau khi ngâm, rễ sâm được vớt ra, rửa lại bằng nước sạch và có thể sắc uống trực tiếp hoặc ngâm trong rượu.
• Rễ khô: Sau khi ngâm trong nước vo gạo qua một đêm, rễ sâm được vớt ra và thái mỏng, sau đó được phơi hoặc sấy khô.

Lưu ý nhỏ: Sau khi thu hoạch, sâm bố chính cần được bảo quản ở nơi khô ráo để tránh ẩm mốc.

Công dụng của sâm bố chính

Theo y học cổ truyền:

• Sâm bố chính có vị ngọt, hơi nhớt, tính bình, … nên nó thường dùng để chữa các bệnh ho, sốt, suy nhược, rối loạn kinh nguyệt,…
• Các tác dụng của sâm bố chính gồm có: bổ khí, ích huyết, chỉ khát,  sinh tân dịch. Nếu sâm được sao với gạo hoặc sao với nước gừng thì có tính ấm, bổ tỳ vị, kích thích tiêu hóa.
• Ở Trung Quốc, rễ và lá của sâm bố chính được sử dụng để điều trị bệnh lao phổi, co giật, suy nhược thần kinh và mụn nhọt. 
• Do đó, sâm thường được sử dụng để chữa cơ thể suy nhược, ăn kém, ngủ kém, đau lưng, đau mình mẩy, các chứng ho sốt nóng, táo bón, hoá khát, thông tiểu tiện, điều kinh, chữa các bệnh phổi, bạch đới và các bệnh khác.

Theo y học hiện đại:

• Nhiều thí nghiệm trên động vật đã chỉ ra rằng sâm bố chính có thể ảnh hưởng đến hệ thần kinh trung ương. Khi sử dụng với các loại thuốc gây ngủ thuộc nhóm barbituric, sâm bố chính có thể tăng cường tác dụng gây ngủ của những loại thuốc này.
• Bên cạnh đó, các nghiên cứu còn phát hiện ra rằng một số hợp chất có trong sâm bố chính như acyl hibiscus có khả năng ngăn chặn sự phát triển của các tế bào ung thư.

Tìm hiểu thêm: Sâm bố chính – Vị thuốc vàng cho sức khoẻ con người

Cách dùng và liều lượng

Liều lượng: 16 – 20 gram mỗi ngày.

Bạn có thể sử dụng sâm bố chính những dưới dạng sau:

• Sắc nước uống.
• Sâm bố chính Ngâm rượu.
• Tán thành bột mịn hoặc làm thành viên thuốc.

Hướng dẫn cách làm sâm bố chính ngâm rượu

Một trong những cách dùng sâm bố chính là ngâm rượu uống. Tuy nhiên, không phải ai cũng biết cách làm sâm bố chính ngâm rượu để đạt được hiệu quả cao nhất.

Dưới đây, Dược thảo Mailands sẽ hướng dẫn bạn cách ngâm rượu sâm bố chính tươi. Chúng ta sẽ cùng tìm hiểu toàn bộ quá trình, từ lựa chọn nguyên liệu đến cách sử dụng thành quả cuối cùng.

Lựa chọn sâm bố chính ngâm rượu

• Đầu tiên, khi lựa chọn sâm bố chính ngâm rượu, nên lựa chọn những củ sâm vừa mới thu hoạch. Củ sâm đảm bảo còn tươi, không có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào cho thấy chúng bị bệnh hoặc sử dụng thuốc độc hại.

• Thứ 2, nên chọn củ có nhiều rễ con, nếu bạn muốn bình rượu đẹp.
• Thứ 3, sâm bố chính không có các vết cắt hoặc bị gãy ngang trong quá trình thu hoạch.
• Ngoài ra, để sâm đảm bảo chất lượng với dược tính cao nhất, nên lựa chọn những củ sâm già, có ít nhất 10 củ trên 1 kg.

Lựa chọn rượu 

• Thông thường, người ta sử dụng rượu trắng để ngâm sâm bố chính. Tuy nhiên, nếu muốn dùng những loại rượu đắt tiền hơn thì bạn cứ thoải mái sử dụng. Độ rượu phù hợp là khoảng 40 – 45 độ, không nên ngâm rượu có nồng độ cao vì nó sẽ nặng và rất khó uống.

Lựa chọn bình ngâm rượu sâm bố chính

• Chỉ nên lựa chọn 2 loại bình để làm sâm bố chính ngâm rượu: bình thuỷ tinh hoặc bình sứ (sành).
• Tuyệt đối không được sử dụng bình nhựa để ngâm, vì rượu để lâu ngày trong bình nhựa có thể sinh các chất độc gây hại cho sức khoẻ.
• Tuỳ thuộc vào số lượng sâm bố chính và bao nhiêu lít rượu, để lựa chọn dung tích bình cho phù hợp. Tỷ lệ sâm bố chính ngâm rượu phổ biến là: 1 kg sâm bố chính ngâm với 8 lít rượu hoặc 1 kg sâm ngâm với 24 lít rượu.

Sơ chế sâm bố chính

• Sau khi mua sâm bố chính, lựa chọn rượu và bình ngâm phù hợp, bước tiếp theo là sơ chế sâm.
• Rửa củ sâm bố chính qua nước nhiều lần cho đến khi nào không còn bẩn nữa, để ráo nước.
• Sau đó, ngâm củ sâm vào nước vo gạo (nước ngập củ sâm) và để qua đêm. Ngày hôm sau, vớt sâm bố chính ra ngoài và để ráo nước, việc này giúp loại bỏ một số chất không có lợi.
• Để cho sâm thơm hơn, khi ngâm rượu sẽ không còn mùi hăng của đất, thì sau khi sâm đã ráo nước lần hai, mang sâm phơi ở nơi có ánh nắng dịu nhẹ trong thời gian ngắn.

Bạn có thể tham khảo chi tiết qua video sau:

Cách ngâm rượu sâm bố chính tươi

Nguyên liệu:

• Sâm bố chính: 0,5 kg.
• Rượu: 4 lít.
• Bình thủy tinh hoặc bình sứ, sành.

(Hoặc bạn có thể nhân lên theo tỷ lệ, ví dụ như: sâm bố chính: 1 kg, rượu: 8 lít).

Cho sâm bố chính và rượu vào bình theo tỉ lệ gợi ý bên trên. Đậy nắp bình thật chặt. Một bình rượu ngon phải được ngâm trong thời gian ít nhất 6 tháng trước khi sử dụng.

Thời gian ngâm rượu sâm bố chính

• Rượu sâm bố chính tươi phải ngâm trong khoảng 6 tháng (180 ngày).
• Rượu sâm bố chính khô phải ngâm trong khoảng 3 tháng (50 – 60 ngày). 

Chú ý nhỏ: Bạn nên sử dụng rượu sau khoảng thời gian gợi ý trên để rượu ngon và có tác dụng cao nhất.

Điều kiện bảo quản

Để bảo quản rượu tốt nhất, nên để sâm bố chính ngâm rượu ở:

• Tránh những nơi có nhiều ánh nắng mặt trời hoặc ánh nắng chiếu trực tiếp vào bình rượu.
• Để nơi khô thoáng, nhiệt độ phù hợp là khoảng 25 độ C.
• Tránh những nơi ẩm mốc và bụi bặm.

Cách sử dụng rượu sâm bố chính

• Nên uống rượu sâm bố chính hằng ngày, đặc biệt là vào buổi tối (không nên dùng quá nhiều vì rượu có thể gây mất ngủ).
• Uống 2 lần/ ngày, mỗi lần uống một ly nhỏ khoảng 25 – 30 ml trước bữa ăn. (Để đạt được hiệu quả tối đa, không nên dùng vượt quá 100 ml mỗi ngày).

Tìm hiểu thêm: So sánh Sâm Bố Chính và Sâm Hàn Quốc

Kết luận

Hy vọng với những chia sẻ trên đây của Dược thảo Mailands sẽ giúp bạn có thêm những thông tin hữu ích về sâm bố chính ngâm rượu, và cách ngâm rượu sâm bố chính tươi đơn giản, nhanh chóng tại nhà.